RTG zębów i pantomogram – kompleksowy przewodnik po badaniach

Co to jest RTG zębów i pantomogram?

RTG zębów to proste badanie radiologiczne. Jest szeroko wykorzystywane w stomatologii. Polega na naświetleniu fragmentu lub całej szczęki. Uzyskujemy obraz zmian niewidocznych podczas zwykłego badania.

Pantomogram to specjalistyczne zdjęcie RTG. Nazywane jest rentgenem panoramicznym. Ukazuje dwuwymiarowy obraz szczęki i żuchwy. Obejmuje też okalające tkanki i stawy skroniowo-żuchwowe. Pantomogram to jedno z kluczowych badań diagnostycznych.

Badanie pantomograficzne jest szybkie i niebolesne. Jest to nieinwazyjna metoda diagnostyczna. Wykonuje się je przy pomocy aparatu zwanego pantomografem. Pantomogram dostarcza lekarzowi informacji niedostępnych podczas klasycznego badania. Umożliwia właściwe zaplanowanie leczenia.

"RTG zębów polega na naświetleniu fragmentu lub całej szczęki promieniowaniem elektromagnetycznym w celu uzyskania obrazu zmian niewidocznych gołym okiem."

Rodzaje RTG stomatologicznego

Współczesne RTG zęba wykonuje się kilkoma metodami. Różnią się one zakresem obrazowania. Istnieje kilka rodzajów RTG stomatologicznego. Są to: zdjęcie zębowe, pantomograficzne, cefalometryczne i skrzydłowo-zgryzowe.

• RTG punktowe zęba: Obrazuje pojedynczy ząb lub kilka sąsiadujących. Pozwala ocenić stan korzenia, przyzębia, zmiany okołowierzchołkowe.
• RTG pantomograficzne: Daje szeroki widok całej jamy ustnej. Obejmuje zęby, szczękę, żuchwę, zatoki przynosowe, stawy skroniowo-żuchwowe. Jest najczęściej stosowane w ogólnej diagnostyce profilaktycznej.
• RTG cefalometryczne: Wykonywane jest głównie w ortodoncji. Pokazuje struktury czaszki w profilu. Pomaga w analizie wzrostu i planowaniu leczenia ortodontycznego.
• RTG skrzydłowo-zgryzowe: Używane do wykrywania próchnicy na powierzchniach stycznych zębów. Obejmuje korony zębów górnych i dolnych w danym segmencie.

RTG zębów pozwala unaocznić różnego typu patologie. Dotyczą one wewnętrznych struktur zębów, dziąseł, kości szczęki, zatok szczękowych i lokalnych stawów.

Co pokazuje pantomogram?

Pantomogram ukazuje pełen obraz jamy ustnej. Widoczne są górna i dolna szczęka. Obejmuje wszystkie zęby, stawy skroniowo-żuchwowe i zatoki. Pokazuje także fragment podniebienia twardego.

Zdjęcie pantomograficzne obrazuje zęby szczęki i żuchwy. Widoczne są otaczające je tkanki miękkie i kości. Pantomogram pozwala ocenić struktury przyzębia oraz kości szczęki. Jest pomocny w diagnostyce i monitorowaniu leczenia.

Na pantomogramie widać wiele szczegółów. Można rozpoznać zaawansowaną próchnicę. Widoczne są przewlekłe stany zapalne. Pomaga wykryć zgorzele, ropnie, torbiele. Umożliwia ocenę ubytków niewidocznych klinicznie.

Badanie to jest nieodzowne na każdym etapie leczenia stomatologicznego. Pomaga w diagnostyce chorób przyzębia. Jest kluczowe przy planowaniu leczenia protetycznego, ortodontycznego i implantologicznego. Używa się go przed ekstrakcją zębów.

Wskazania do wykonania RTG i pantomogramu

RTG zębów wykonuje się w wielu sytuacjach. Często jest to podejrzenie zaawansowanej próchnicy. Wskazaniem są przewlekłe stany zapalne, zgorzele, ropnie, torbiele. Badanie jest potrzebne przy planowej korekcji zgryzu.

Pantomogram wykonuje się przede wszystkim przed założeniem aparatu ortodontycznego. Jest podstawowym badaniem przy ocenie stanu stawów skroniowo-żuchwowych. Jest często zlecanym badaniem przed ekstrakcją zęba czy leczeniem kanałowym.

Pantomogram wykonuje się, gdy lekarz potrzebuje wiedzy o ogólnym stanie uzębienia pacjenta. Jest wykorzystywany do znajdowania źródła bólu zębów. Może być wykonany profilaktycznie. Wskazaniem są też konkretne problemy zdrowotne.

Regularne badania, takie jak pantomogram, to inwestycja w zdrowie. Pomagają zapobiec dalszemu rozwojowi infekcji. Cukrzyca zwiększa ryzyko chorób przyzębia. W takich przypadkach diagnostyka obrazowa jest szczególnie ważna.

Jak przebiega badanie?

Badanie pantomograficzne jest proste. Pacjent staje lub siada przed aparatem. Głowa jest stabilizowana. Aparat obraca się wokół głowy pacjenta. Naświetlanie trwa kilkanaście sekund.

Pantomograf wykonuje zdjęcie panoramiczne. Jest to badanie bezbolesne. Pacjent musi pozostać nieruchomy. Wynik badania jest dostępny zazwyczaj w ciągu kilku dni. Nowoczesne pantomografy cyfrowe przyspieszają ten proces.

Przygotowanie do badania

Przygotowanie do pantomogramu jest minimalne. Zaleca się usunięcie biżuterii. Dotyczy to kolczyków, łańcuszków, spinek do włosów. Należy zdjąć ruchome elementy metalowe z głowy i szyi. Protezy zębowe też należy wyjąć.

Warto poinformować lekarza o ewentualnych chorobach. Należy wspomnieć o alergiach i przyjmowanych lekach. Kobiety w ciąży powinny bezwzględnie poinformować lekarza o swoim stanie. Zaleca się wykonywanie pantomogramu w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego u kobiet w wieku rozrodczym.

• Przed badaniem usuń biżuterię z głowy i szyi.
• Wyjmij ruchome protezy zębowe.
• Poinformuj lekarza o ciąży lub podejrzeniu ciąży.
• Poinformuj o alergiach i przyjmowanych lekach.

Przeciwwskazania do wykonania pantomogramu

Przeciwwskazaniem do pantomogramu jest ciąża. Szczególnie w pierwszym trymestrze. RTG zęba w ciąży powinno być wykonywane tylko w wyjątkowych przypadkach. Wymaga to oceny lekarskiej.

Inne przeciwwskazania obejmują niemowlęta. Badania zwykle nie wykonuje się u dzieci poniżej 5. roku życia. Osoby nieprzytomne nie mogą wykonać pantomogramu. Pacjenci leżący mają problem z utrzymaniem pionowej pozycji. To też stanowi przeciwwskazanie.

Należy skonsultować się z lekarzem. On oceni korzyści i ryzyko badania. Decyzję o wykonaniu badania zawsze podejmuje lekarz.

Bezpieczeństwo i dawka promieniowania

Nowoczesne urządzenia cyfrowe redukują ekspozycję na promieniowanie. Technologia low dose minimalizuje dawkę. Prześwietleń zębów nie trzeba się obawiać.

Dawka promieniowania podczas pantomogramu jest minimalna. Jest porównywalna do tej otrzymanej podczas krótkiego lotu samolotem. Stomatologiczna Pracownia RTG Diagdent zachowuje najostrzejsze zasady ochrony radiologicznej. Placówka spełnia polskie i europejskie normy jakości.

Porównanie dawek promieniowania:

Rodzaj badania/ekspozycji	Szacunkowa dawka
RTG jednego zęba	ok. 5 µSv
Pantomogram i cefalometria	od 7 do 12 µSv
Tomografia komputerowa CBCT	do 150 µSv
Średnie promieniowanie tła w Polsce (dobowe)	ok. 7-20 µSv
Dawka podczas rejsu samolotowego	ok. 4 – 10 µSv
Dawka podczas oglądania TV	1-2,5 µSv

Dawki promieniowania w stomatologii są niskie. Ryzyko zachorowania na raka z powodu pantomogramu jest bardzo małe. Szacuje się je na około 1 na 20 000 000.

Jak często można wykonywać pantomogram?

Pantomogram stał się podstawowym badaniem przesiewowym. Powinno być wykonywane co najmniej raz na dwa lata. Zaleca się wykonywać RTG pantomograficzne profilaktycznie co dwa lata.

U pacjentów z problemami z próchnicą badanie należy powtarzać częściej. Może to być raz w roku. U dzieci i nastolatków monitoruje się rozwój uzębienia. W przypadku RTG zębów mlecznych należy obniżyć dawkę promieniowania do minimum.

Skierowanie na pantomogram nie ma terminu ważności. Można je wykonać tak długo, jak istnieje konieczność. Aktualność zdjęcia RTG zębów wynosi około pół roku. Ważność pantomogramu to co najmniej 2 lata.

Pantomogram na NFZ

Zdjęcie pantomograficzne może być wykonane w ramach świadczenia gwarantowanego. Refunduje je Narodowy Fundusz Zdrowia. Pantomogram można wykonać bezpłatnie na NFZ.

Wykonanie pantomogramu na NFZ wymaga skierowania. Skierowanie wystawia lekarz specjalista. Może to być stomatolog, ortodonta, chirurg szczękowy.

Częstotliwość badań refundowanych przez NFZ jest określona. Dzieci i młodzież (5-18 lat) mają prawo do jednego badania co 3 lata. Dorośli mają prawo do jednego badania co 3 lata w związku z chirurgią i periodontologią. Dodatkowo przysługuje jedno badanie co 5 lat na potrzeby endodoncji i protetyki.

Do wykonania RTG zębów niezbędne jest skierowanie od lekarza. W Polsce badanie można wykonać wyłącznie na podstawie skierowania. Skierowanie na badanie pantomograficzne nie ma określonego terminu ważności.

Cena RTG i pantomogramu

Cena RTG zębów zależy od rodzaju badania i placówki. Cyfrowe zdjęcie RTG zęba (wewnątrzustne) kosztuje około 20-50 zł. RTG skrzydłowo-zgryzowe to koszt około 50 zł. Pantomogram kosztuje zazwyczaj od 70 do 150 zł.

Cena pantomogramu w większych miastach, np. w Warszawie, może być wyższa. Tomografia komputerowa CBCT jest droższa. Tomografia komputerowa szczęki lub żuchwy kosztuje od 190 do 300 zł. Pełna diagnostyka stomatologiczna (CBCT szczęki i żuchwy) to koszt około 250 zł lub więcej.

Przykładowe ceny badań:

Badanie	Cena (przykład)
Cyfrowe zdjęcie RTG zęba - wewnątrzustne	20-50 zł
RTG skrzydłowo – zgryzowe	50 zł
Zdjęcie panoramiczne RTG - pantomogram	70-150 zł
Zdjęcie cefalometryczne	70-100 zł
Pantomogram + Cefalometria	od 229 zł
Tomografia komputerowa szczęki lub żuchwy	190-300 zł
Tomografia komputerowa zębów - częściowa	200 zł

Warto sprawdzić aktualny cennik przed wizytą. Placówki często publikują go na swoich stronach. Przykładowy cennik Diagdent obowiązujący od 1 lutego 2024 podaje cenę pantomogramu 80 zł.

Jak odczytać RTG zęba?

Odczytanie RTG zęba wymaga wiedzy specjalistycznej. Obraz rentgenowski pokazuje struktury w różnym stopniu zaczernienia. Tkanki twarde, jak kości i szkliwo, pochłaniają więcej promieniowania. Są widoczne jako białe lub jasnoszare obszary.

Tkanki miękkie i powietrze pochłaniają mniej promieniowania. Są widoczne jako ciemniejsze obszary. Zmiany patologiczne, jak torbiele czy ropnie, mogą być widoczne jako zaciemnienia lub przejaśnienia. Białe plamy na zdjęciu RTG zębów mogą oznaczać wypełnienia. Mogą też wskazywać na stwardniałe tkanki.

Zdjęcie RTG zęba a stan zapalny: Stan zapalny okołowierzchołkowy może być widoczny jako przejaśnienie wokół wierzchołka korzenia. Torbiel zęba a RTG: Torbiele są zazwyczaj widoczne jako wyraźne, okrągłe lub owalne przejaśnienia w kości.

Zdjęcie RTG zęba do leczenia kanałowego: Jest niezbędne do oceny liczby kanałów. Pokazuje ich kształt i długość. Umożliwia kontrolę poprawności wypełnienia kanałów.

Pantomogram czy tomografia?

Pantomogram i tomografia komputerowa (CBCT) to różne badania. Pantomogram daje obraz dwuwymiarowy. Pokazuje ogólny przegląd jamy ustnej.

Tomografia komputerowa CBCT jest badaniem trójwymiarowym. Dostarcza znacznie więcej informacji o badanych strukturach. Umożliwia precyzyjną ocenę gęstości kości. Jest kluczowa przy planowaniu implantacji. Pozwala dokładnie zlokalizować zmiany patologiczne.

Pantomogram ma pewne ograniczenia diagnostyczne. Nie przedstawia dokładnie warstw tkanek miękkich. Tomografia jest bardziej szczegółowa. Wybór badania zależy od potrzeb diagnostycznych.

Tomografia jest droższa od pantomogramu. Stosuje się ją w bardziej złożonych przypadkach. Pantomogram wystarcza do ogólnej oceny i badań przesiewowych.

Gdzie wykonać badanie?

Badania RTG i pantomograficzne wykonuje się w specjalistycznych pracowniach. Stomatologiczna Pracownia RTG Diagdent to przykład takiej placówki. Powstała w 2012 roku. Jest samodzielną prywatną jednostką. Świadczy usługi tylko w zakresie radiologii stomatologicznej.

Diagdent posiada placówki w różnych miastach. Znajdują się one między innymi w Łodzi, Warszawie, Wrocławiu. W Warszawie pracownie Diagdent są zlokalizowane np. przy ul. Sowińskiego 24 lok. U3. Inne pracownie XRAY są na Grochowskiej, Ursynowie, Rondzie ONZ, Bemowie, Ratuszu Białołęka.

Dobry wybór pracowni ma kluczowe znaczenie. Wpływa na bezpieczeństwo i komfort pacjentów. W trosce o Państwa komfort prowadzimy zapisy na badania. Aby umówić się na badanie, prosimy o kontakt z infolinią. Numer infolinii to 733 70 90 90.

Pracownie Diagdent dysponują nowoczesnym sprzętem. Używają aparatów Kodak Carestream CS 9600 3D, CS 8100 3D, 9000C 3D, CS 2100. Posiadają drukarkę laserową Kodak DryView 5700. Technologie cyfrowe zapewniają niską dawkę promieniowania i wysoką jakość obrazu.

Szacunkowe średnie ceny wybranych badań RTG w Polsce

Zapoznaj się z ofertą badań radiologicznych. Można wykonać skanowanie wewnątrzustne. Dostępna jest fotografia stomatologiczna. Analiza dróg oddechowych może być wykonana. Jest to możliwe tylko łącznie z tomografią CBCT twarzoczaszki.

Opis badania 2D kosztuje 50 zł. Opis badania 3D to 80 zł. Opis CITO 2D kosztuje 100 zł. Opis CITO 3D to 160 zł. Standardowy czas oczekiwania na opis to do 10 dni roboczych. Opis CITO jest szybszy.

Opis badania 2D CITO jest dostępny do 24 godzin (pon.-czw.). Opis z piątku jest dostępny w poniedziałek. Opis z soboty jest dostępny we wtorek.